Burgers en stoommachines

Het verschil tussen rijk en arm is begin 19e eeuw nog erg groot. Niet alleen was er eerst weinig werk (bezetting door de Fransen), maar de werkdagen waren in de zomer erg lang en in de winter (te) kort. Hierdoor kon men niet altijd evenveel verdienen. Jongens moesten al op zeer jonge leeftijd werken in de fabrieken (o.a. wolindustrie en steenfabrieken). Meisjes gingen al zeer jong in andere huizen werken in de huishouding. Jongens en meisjes van rijke mensen hoefden niet te gaan werken, soms werden ze als kind al ‘de baas’ van een bedrijf. 

Zelfs in het onderwijs zien we dit verschil terug. Het waren de jongens van de rijke mensen die naar school gingen, pas veel later de meisjes. Nog veel later pas de jongens en meisjes van arme ouders. Het Kinderwetje van Van Houten zorgt in 1874 dat kinderen tot 12 jaar NIET meer mogen werken. Maar het was niet zo dat alle kinderen nu naar school konden. Niet iedereen kon het schoolgeld betalen. Het zijn de zusters en broeders van kerken, die later scholen gaan oprichten voor de ‘arme kinderen’.

We zijn nu gewend om ’s avonds op straat te lopen met de straatlantaarns aan. Maar dit is niet altijd zo geweest. In de 16e eeuw verplichtte Amsterdam haar burgers om in het donker op straat een lantaarntje bij zich te hebben. Later in de 16e eeuw werden kaars lantaarns op de hoeken van de straten geplaatst. Weer later werden deze lampen gevuld met olie.

In 1878 kreeg Bergen op Zoom gasverlichting als straatverlichting. In huis werden nog petroleumlampen en kaarsen gebruikt. Aan de Van Konijnenburgweg heeft een hele grote bol gestaan met gas, onder andere voor de straatverlichting. In 1921 is het elektriciteitsnet aangelegd in Bergen op Zoom. Eerst liepen de elektriciteitsdraden van een paal, door de lucht, naar de huizen (zie je nog in België). Later zijn ze onder de grond gelegd. In de binnenstad kun je straatverlichting vinden, waarvan de lampen lijken op oude gaslantaarns. Tegenwoordig worden er ledlampen gebruikt in de straatverlichting, zodat de energiekosten dalen. Het gevolg van al die vele verlichting in de stad en bij fabrieken is dat we nu lichtvervuiling hebben, we kunnen de sterren bijna niet meer zien.

Wist je trouwens dat in Londen een lantaarnpaal staat die op wel héél bijzonder gas werkt? Bekijk hier een filmpje over deze ‘scheetlantaarn’.

Voor de stoomtram werd gebruik gemaakt van de paardentram. In 1882 werd een trambaan aangelegd tussen Bergen op Zoom en Tholen. Deze verbinding werd, vooral in het begin, gebruikt voor het vervoer van suikerbieten. In 1887 werd de lijn verlengd vanuit Bergen op Zoom richting Antwerpen.
Later vond ook personenvervoer plaats. In die tijd had je tussen Bergen op Zoom en Tholen nog geen brugverbinding (pas in 1928!). Tot die tijd was er een overgang met een veerpont.
Haltes waren er bij Halsteren en in Bergen op Zoom. De tramlijn liep dwars over de Grote Markt naar het station. Op weg naar Antwerpen waren er haltes in Hoogerheide, Calfven en Ossendrecht. Bij de grens met België had je de halte Kabeljauw. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was de grensovergang bij Kabeljauw gesloten. Deze halte werd toen een keerpunt voor de trams. Vanaf 1934 verdwenen bijna alle tramlijnen uit Noord-Brabant, dus ook deze lijn Antwerpen-Bergen op Zoom-Tholen. Het personenvervoer werd, eigenlijk al vanaf 1927, overgenomen door de bus. Toen heette de maatschappij BBA, tegenwoordig verzorgen de bussen nog steeds de verbinding onder de naam “Bravo”.